هوش مصنوعي چيست وچه كاربردي دارد.؟
شاید بتوان هوش مصنوعی را اینگونه توصیف کرد: «هوش مصنوعی عبارت است از مطالعه این که چگونه رایانهها را میتوان وادار به کارهایی کرد که در حال حاضر انسانها آنها را صحیح یا بهتر انجام میدهند» (مرجع۲). هوش مصنوعی به هوشی که یک ماشین از خود نشان میدهد یا به دانشی در کامپیوتر که سعی در ایجاد آن دارد گفته میشود.
هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی چیست به زبان ساده یعنی تلاش برای شبیه سازی فرآیندهای هوش انسانی در پردازنده یا همان مغز ماشینها. این علم در صدد آن است که اولاً دریابد که انسان چطور با مغز خود فکر میکند، سپس تلاش کند تا این پروسه را در مغز رباتها یا ماشینها پیاده سازی کند. یکی از انواع هوش مصنوعی که این روزها بسیار پر طرفدار است chatgpt می باشد.
هوش مصنوعی ابعاد مختلف و کاربردهای متفاوتی دارد. از کاربردهای خاص هوش مصنوعی میتوان به سیستمهای خبره، پردازش زبان طبیعی، تشخیص گفتار و بینایی ماشین اشاره کرد.
artificial intelligence یا همان هوش مصنوعی در واقع توانا کردن یک کامپیوتر یا ربات است. به طوریکه این ربات قدرت برقراری ارتباط با انسان به عنوان یک موجود هوشمند را داشته باشد. بنابراین وقتی از هوش مصنوعی حرف میزنیم یعنی باید رباتی داشته باشیم که بتواند به طور مستقل فکرکند، استدال کند، معنا و مفاهیم موضوعات را درک کند، قدرت تعمیم موضوعات به مسائل قبلی را داشته باشد و قادر باشد از تجربیات قبلی خود استفاده کند.
تمایل انسان به هوشمند کردن رباتها به سال ۱۹۴۰ باز میگردد. یعنی درست از زمانی که کامپیوترها رونق خود را آغاز کردند. از همان موقع بشر به این فکر ساخت رباتهایی افتاد که کارهای پیچیده مانند ارائه براهین یا استدلال، انجام بازیهای پیچیده مانند شطرنج و برنامه ریزیهای استراتژیک را انجام دهد.
با وجودیکه هوش مصنوعی به نسبت دانش کامپیوتر علمی با سابقه محسوب میشود اما هنوز هم ماشینی وجود دارد که مغز و حافظه آن به اندازه یک انسان معمولی توانمند شده باشد. همچنین در برخی از علوم پیشرفتهای متخصصان به سطحی رسیده است که به نظر میرسد هوش مصنوعی به صدها سال زمان برای و خطا نیاز دارد تا بتواند به آن نقطه برسد. از این رو سالهاست که دانشمندان فعال در حوزه AI تلاش خود را روی ارتقای سطح توانمندی موتورهای جستجو با هوش مصنوعی یا ماشینهای تشخیص صدا و چهره متمرکز کردهاند.
تاریخچه هوش مصنوعی:
تاریخچه هوش مصنوعی به سال های جنگ جهانی دوم بر میگردد. زمانی که نیروهای آلمانی برای رمز نگاری و ارسال ایمن پیام ها از ماشین enigma استفاده می کردند و دانشمند انگلیسی، آلن تورینگ در تلاش برای شکست این کدها برآمد. تورینگ به همراه تیمش ماشین bombe را ساختند که enigma را رمز گشایی می کرد. هر دو ماشین enigma و bombe پایه های یادگیری ماشینی (machine learning) هستند که یکی از شاخه های هوش مصنوعی یا همان Artificial intelligence میباشد. تورینگ ماشینی را هوشمند میدانست که بدون اینکه به انسان حس صحبت با ماشین را بدهد، با او ارتباط برقرار کند و این مسئله پایه علم هوش مصنوعی است یعنی ساخت ماشینی که همانند انسان فکر، تصمیم گیری و عمل کند.
رفته رفته با پیشرفت فناوری و سایر سخت افزارهای مورد نیاز برای توسعه هوش مصنوعی، ابزار هوشمند و سرویسهای هوشمندی به بازار عرضه شدند که از هوش مصنوعی در بسیاری از فرآیندهایشان استفاده میکردند. بسیاری از سرویسهای معروفی همانند موتورهای جستجو، ماهوارهها و غیره از هوش مصنوعی استفاده میکردند. با معرفی گوشیهای هوشمند و پس از آن گجتهای هوشمند، هوش مصنوعی گام بلندی را برای ورود به زندگی انسانهای پشت سر گذاشت. از این زمان به بعد هوش مصنوعی برای انسانها جلوه کاربردی تری پیدا کرد و انسانها بیشتر با واژه هوش مصنوعی و کاربردهای آن آشنا شدند
دسته بندی سیستمهای هوش مصنوعی:
آرنت هینتز، استادیار زیست شناسی تلفیقی و علوم کامپیوتر دانشگاه ایالتی میشیگان، هوش مصنوعی را به چهار دسته کلی تقسیم بندی می کند. این دسته بندی شامل سیستم هایی که امروزه وجود دارند تا سیستم های احساسی که هنوز وجود ندارند را در بر میگیرد. این دسته ها به شرح زیر هستند:
نوع اول: ماشین های انفعالی
نمونه این دسته deep blue است که یک برنامه شطرنج بود که در دهه 1990 توانست گری کاسپاروف، قهرمان شطرنج جهان را شکست دهد. deep blue می توانست مهره های روی هر خانه شطرنج را شناسایی کند و حرکت های پیش رو را پیش بینی کند. مشکل برنامه آن بود که نمی توانست تجربه های قبلی خود را به یاد بسپارد و از آن برای حرکت های آینده اش استفاده کند. این برنامه هربار تمام حرکت های استراتژیک ممکن خود و رقیب را بررسی و آنالیز می کرد و بهترین آن ها را انتخاب می کرد. این نوع از هوش مصنوعی و برنامه های این چنینی برای هدف های محدودی قابل استفاده هستند و نمی توانند به راحتی در موقعیت های دیگری کاربرد داشته باشند.
نوع دوم: حافظه محدود
این سیستم هوش مصنوعی برعکس قبلی می تواند از تجارب گذشته برای تصمیمات آینده اش استفاده کند. برخی از کارکرد های تصمیم گیری در ماشین های خود ران از این نوع طراحی هستند. این نوع ماشین ها از مشاهداتشان برای تصمیماتی که در آینده ای نه چندان دور می خواهند بگیرند استفاده می کنند. مثلا اینکه لاینی که در آن در حال رانندگی هستند را عوض کنند. البته این نوع مشاهدات و تجربیات به صورت همیشگی ذخیره نمی شوند.
نوع سوم: تئوری ذهن
این نوع از هوش مصنوعی هنوز وجود ندارد اما اساس این عبارت روانشناختی به تمامی اعتقادات و دانش ها، آرزوها و آمال و نیت هر فرد بر می گردد و تاثیری که هر کدام از آن ها بر تصمیم گیری یک فرد دارد. این هوش مصنوعی قادر به درک و آنالیز این نوع از تصمیم گیری ها می باشد.
نوع چهارم: خود آگاهی
در این دسته سیستم هوش مصنوعی آگاهی از خود و هوشیاری وجود دارد. ماشین های دارای خود آگاهی می توانند بفهمند که در چه سطح و حالتی هستند و می توانند از اطلاعاتی که بدست می آورند احساسات دیگران را نتیجه گیری کنند. البته این نوع از هوش مصنوعی نیز همانند مورد سوم هنوز وجود ندارد.
کاربرد هوش مصنوعی:
هوش مصنوعی قرار است روی برنامههای متمرکز باشد که در زمینه رشد دادن بیزینسها فعالیت میکنند. با پذیرش هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، شرکتها راههای نوآورانهای برای کمک به عملکرد کسبوکار پیدا میکنند. برخی از مزایای تجاری هوش مصنوعی عبارتند از:
افزایش کارایی از طریق اتوماسیون فرآیند
بهبود سرعت یا ثبات خدمات
استفاده از بینش و شیوه تصمیمگیری مشتری برای کشف راههای جدید مارکتینگ و تبلیغات
کشف فرصتها برای محصولات و خدمات جدید
هوش مصنوعي براي كودكان:
تا حالا در مورد سیستمهای تشخیص قیافه و چهره شنیدید؟ در مورد ماشینهای خودران و هوشمند تسلا چطور؟ حرفزدن با گوشیهای موبایل آیفون از طریق سیری و یا حرفزدن با گوشیهای اندرویدی از طریق گوگل رو که حتماً دیدید! شما که اینجایید احتمالاً خیلی هاتون عبارت هوش مصنوعی رو شنیدید. مثلاً تو خبرها، تو فضاهای مجازی مثل اینستاگرام و توییتر، توی بازیها و صحبتهای بین آدمها. چون هوش مصنوعی این روزها به یکی از بحثهای خیلی داغ و معروفی تبدیل شده که همه دارند راجع بهش صحبت میکنند و جالبه بدونید خیلی ها هم شروع به یادگیریش کردن. تو این نوشته کوتاه میخوایم به زبان ساده و عامیانه به کودکان و نوجوانان بگیم که این هوش مصنوعی که اینقدر حرف راجع بهش زیاده اصلا چی هست و چطوری کار میکنه؟
تعریف هوش مصنوعی براي كودكان :
به طور خیلی ساده میشه گفت هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) یعنی سیستمها و ماشینهایی بسازیم که مثل انسان فکر کنه. اصلاً هدف اصلی هوش مصنوعی اینه که کارهایی که انسانها قادر به انجامشون هست رو بتونه خیلی سریع و بادقت بهصورت شبانهروز انجام بده. تا حالا ماشین هوشمندتر از انسان به وجود نیومده و تمامی سیستمهای هوش مصنوعی کارهایی رو انجام میدن که انسانها هم از پسشان بر میاد. منتها بهصورت خیــــــــلی سریع! در حد چند صدهزار برابر و یا چند میلیون برابر سریعتر!
اهداف هوش مصنوعی:
حالا که فهمیدیم هوش مصنوعی چی هست، باید در مورد هدف هاش بدونیم. اصلا چرا هوش مصنوعی ساخته میشه؟ بهطورکلی میشه گفت هدف هوش مصنوعی نزدیککردن سیستمها و ماشینهای کامپیوتری به انسانه. یعنی تلاش میکنیم تا سیستم نایی بسازیم که هرچه بیشتر شبیه به انسان باشه. مثل انسان تصمیمگیری کنه. مثل انسان حل کنه، مثل انسان فکر کنه و خیلی از موارد دیگه. فرض کنید سیستمهایی ساختیم که نه مثل انسان ولی خیلی شبیه به انسان عمل میکنه؛ با این سیستمها و ماشینها چهکارهایی میشه انجام داد؟
با این ماشینها میتونیم مسائل مختلفی رو حل کنیم. مثلا بیماری هارو خیلی دقیق تشخیص بدیم، دارو های جدید بسازیم، مسائل ریاضی رو خیلی سریع حل کنیم.پایگاه داده مثل جایی می مونه که داخلش کلی اطلاعات و آمار ذخیره میشه. مثلاً تمامی نمرات دانشآموزها و کارنامه اونها داخل پایگاه داده آموزش پرورش هست. بهوسیله هوش مصنوعی میتونیم این آمار هارو بررسی کنیم و ازشون اطلاعات جدیدی کسب کنیم.یکی از هدفهای مهم هوش مصنوعی، پیشنهاددادن یک جواب خوب به ما هست که بهش میگن بهینه سازی. مثلا فرض کنید کل یک منطقه شهری رو میدیم به این ماشین ها و میگیم کجاها چراغراهنمایی رانندگی باشه بهتره؟ هوش مصنوعی میلیونها مورد رو بررسی میکنه و در نهایت یک جواب خیلی کامل و خوب به ما برمیگردونه.با هوش مصنوعی میشه سیستمهای اتوماتیک ساخت که بهشون میگیم سیستمهای خودمختار. مثلاً رباتهای آتشنشان یا رباتهای چت مثل ChatGPT که شاید اسمش رو شنیده باشید.تو کارخونهها و حتی خونه ها هم خیلی از هوش مصنوعی استفاده میشه. مثلاً بدون دخالت انسان وقتی اتفاقی تو کارخونه بیافته، مثلاً دستگاهی خراب بشه، جایی آتیش بگیره خود سیستم متوجه میشه و شروع میکنه به رفعکردن مشکل.
خطرات هوش مصنوعی براي كودكان:
هوش مصنوعی همیشه با حرفوحدیثهایی همراه بوده. خیلیها نگرانن که اگر هوش مصنوعی خیلی پیشرفت کنه ممکنه به عنوان یک خطر جدی برای دنیا محسوب بشه. از جمله خطر هایی که هوش مصنوعی میتونه داشته باشه میشه مورد های زیر رو نام برد:
هوش مصنوعی میتونه جای انسان رو تو خیلی جاها مثل کارخونهها و یا بیمارستانها بگیره؛ بنابراین خطر بیکار شدن یکی از خطرات هوش مصنوعی هست.امروزه خیلی از هوش مصنوعی برای تصمیمگیری استفاده میشه؛ مخصوصاً تو کارهای حیاطی مثل بحث های درمانی و یا بازارهای مالی. اگر هوش مصنوعی جهتدار تصمیم بگیره و اینطور باشه که از عمد به یکسری چیزها توجه نکنه میتونه بسیار خطر آفرین باشه. همچنین اینکه هوش مصنوعی مثل انسان احساسات نداره و بر اساس ترس یا اضطراب یا دیگر حس ها تصمیمگیری نمیکنه که خوب چون برای ما انسانها داره تصمیم میگیره ممکنه مشکل بوجود بیاره.یکی از خطرات جدی هوش مصنوعی که حتی دانشمندهای هوش مصنوعی هم نگرانش هستند، بحث ساخت و استفاده از اسلحه های خودکار هست که از قدرت هوش مصنوعی استفاده میکنه.
یادگیری ماشین در هوش مصنوعی برای کودکان:
اگر خیلی به مباحث هوش مصنوعی علاقهمند باشید، احتمالاً کلمه یادگیری هم در کنار هوش مصنوعی شنیدید؛ مثل یادگیری ماشین، یادگیری تقویتی، یادگیری عمیق و خیلی چیزای دیگه که با کلمه یادگیری شروع میشن. یکی از موارد بسیار مهم در هوش مصنوعی بحث یادگیری هست. بهوسیله یادگیری، سیستمها و ماشینهای هوش مصنوعی می تونن یاد بگیرن که چجوری بهتر تشخیص بدن، چه جوری نتیجهگیری بهتری کنن و در نهایت چجوری بهتر عمل کنن.
آموزش هوش مصنوعی برای کودکان:
امروزه آموزش های زیاد و متنوعی برای یادگیری هوش مصنوعی برای کودکان و نوجوانان بوجود اومده که بسته به سن و تجربه میتونید از اونها بهره ببرید. آموزش ها انواع متنوعی دارن. میتونن بهصورت پکیج و خودآموز باشن و یا بهصورت کلاس های حضوری و آنلاین و خیلی روشهای دیگه باشن. در اینجا روش ها و متد های متنوع آموزش هوش مصنوعی به زبان ساده را معرفی میکنیم.
کلاس های هوش مصنوعی برای کودکان:
شاید بشه گفت تاثیر کلاسهای هوش مصنوعی برای کودکان از همه بیشتر باشه، چون معمولاً یه فرد کاربلد پله به پله با کودکان همراه میشه و راهنماییش میکنه و با تمرینها سعی میکنه مفاهیم رو بهتر بهشون بفهمونه.
آموزش های آنلاین:
آموزش آنلاین هوش مصنوعی یکی دیگه از روشهای یادگیری هوش مصنوعی برای کودکان هست. سایتها و آموزشهای زیادی رو میتونید با جستجوکردن تو اینترنت پیدا کنید. یکی از معروفترین کلاسهای آنلاین، کلاسهای Udemy AI هست که علاوه بر یاددادن هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، به ساخت پروژههای مختلفی مثل توسعه مدلهای هوش مصنوعی و ساخت چتبات میپردازه.
ابزار MIT RAISE
این ابزار یک روش جدید و بدیع برای یادگیری هوش مصنوعی هست. در این روش بچهها میتونن از ابزار Scratch که یک ابزار خیلی معروف برای توسعه بازی در محیط ویژوالی هست استفاده کنند. همچنین میتونن از برنامه روزانه برای یادگیری استفاده کنند.
تصویری از ابزار MIT RAISE
ما بهصورت آگاه و ناخودآگاه در طول روز از هوش مصنوعی استفاده میکنیم. خیلی از کارهایی که قبلاً بدون هوش مصنوعی کار میکرد امروزه از هوش مصنوعی استفاده میکنن. در اینجا میخوایم چند تا از مهمترین مثالهای هوش مصنوعی رو باهم بررسی کنیم.
نقشه و مسیریاب
یکی از چیزهایی که روزانه میلیونها آدم از اون استفاده میکنن، نقشه و مسیریاب مثل نرم افزار Google Maps و Waze هست. وقتی قصد دارید به یه نقطه دیگه شهر برید، این نرم افزار ها با هوش مصنوعی بهترین مسیر رو بهتون معرفی میکنن و زمان رسیدن به اونجا رو هم تخمین میزنن. همین کار باعث کاهش ترافیک میشه و به سریع رسیدن ما هم خیلی کمک میکنه.
رباتیک:
رباتهای هوشمند که با هوش مصنوعی کار میکنن از دیگر مثالهای هوش مصنوعی هستن که روز بهروز داره پیشرفت میکنه و جای انسانها رو تو کارها میگیره! این رباتها میتونن 24 ساعته بدون حتی 1 ثانیه استراحت کار کنند و خیلی دقیق کارها رو انجام بدن. حتی جدیداً رباتهای انساننما تو مدارس ژاپن به دانشآموزان دروس مختلفی مثل انگلیسی رو درس میدن.
خودرو های خودران:
یکی از بحثهای داغ دیگه که چند سالی هست خیلی سر زبونها هست، بحث خودرو های خودران یا Auto drive هست. مثل ماشینهای تسلا که با هوش مصنوعی کار میکنن و از نمونههای موفق پروژه ساخت ماشینی که با هوش مصنوعی کار میکنه هست. اخیراً در کشور امارات هم دارن بر روی تاکسیهای بدون سرنشین کار میکنن که درست کردشون پیشرفت خیلی بزرگی در این زمینه محسوب میشه.
بازی های ویدیویی:
از کاربردهای دیگه هوش مصنوعی که از قدیم وجود داشت، هوش مصنوعی در بازیهای رایانه ای هست. وقتی در حال بازی تکنفره هستید (آنلاین بازی نمیکنید) این هوش مصنوعی است که رقیب شماست. مثلاً بازی شطرنج یا بازی کال آف دیوتی و خیلی بازیهای دیگه کاملاً بر اساس هوش مصنوعی ساختهشدن. قدرت تصمیمگیری و اینکه چقدر خوب بازی کنه رو هم میتونید تغییر بدید. مثلاً وقتی درجه سختی بازی رو میذارید روی Easy یا مثلاً Hard، هوش مصنوعی بر اساس انتخاب شما تصمیم میگیره چه جوری بازی کنه.
جمعبندی:
هوش مصنوعی یکی از موضوعات داغ هست که خیلیها میخوان ازش سر در بیارن. چه اونایی که میخوان آینده کاریشون در زمینه هوش مصنوعی باشه، چه اونایی که کارشون یه چیز دیگه هست ولی میخوان از مزایای هوش مصنوعی هم بهره مند بشن و یا افرادی که تنها برای بالابردن علم و دانششون میخوان از هوش مصنوعی سر در بیارن. اگر به بحث هوش مصنوعی علاقهمند هستید، خیلی خوبه که از دوران مدرسه شروع به یادگیری زمینههای هوش مصنوعی کنید. در این مقاله به طور خلاصه به توضیح هوش مصنوعی به زبان ساده به کودکان پرداخته شد و استفادهها و مثالهای هوش مصنوعی هم ذکر شدند.
كليدواژه:
سایت هوش مصنوعی،هوش مصنوعی به زبان ساده برای کودکان،عکس هوش مصنوعی،هوش مصنوعی چیست و چه کاربردی دارد،خطرات هوش مصنوعی،چگونه از هوش مصنوعی استفاده کنیم،مقاله کوتاه در مورد هوش مصنوعی،تحقیق در مورد هوش مصنوعی pdf